Wszystko co musisz wiedzieć o mieście
Opole
POLSKA
ATRAKCJE
Opole to centrum Górnego Śląska — poza symboliczną Wieżą Piastowską i Zamkiem Górnym znajdują się tu sarkofagi Piastów Opolskich, urokliwa Wenecja Opolska, a także... Muzeum Polskiej Piosenki
CIEKAWOSTKI
Jako najważniejsze miasto regionu, Opole posiada charakterystyczne tradycje i legendy. Znajdzie się tu historia o przeklętej królewnie, Opole ma swojego dinozaura, a także pojawił się tu... pierwszy orzeł polski.
Historia
Opole to jedna z dwóch stolic Górnego Śląska. Mimo tego, że księstwo opolskie znajdowało się przez większość historii poza Polską, to miało duży wpływ na region. Książęta Opola niejednokrotnie próbowali albo przejąć władzę w Krakowie, albo podzielić Polskę z innymi sąsiadami.
Spis Treści
ATRAKCJE
Wieża Piastowska
Wstęp: 18 złotych normalny, 12 złotych ulgowy
Wieża Piastowska to jedyna pozostałość po Zamku Piastowskim w Opolu. Zamek pochodził jeszcze z XIII wieku, natomiast sama wieża powstała przy rozbudowie, w wieku XIV. Przez wieki pełnił funkcję głównej siedziby władców opolskich. Ostatecznie został zburzony w latach 1928–1931, a jedynie protesty mniejszości polskiej uchroniły Wieżę Piastowską przed tym samym losem.
Dziś Wieża Piastowska to nie tylko lokalna atrakcja, ale także ważny symbol miasta. Można ją zwiedzać z przewodnikiem o każdej pełnej godzinie, a cała wizyta trwa około 40 minut. Oprócz podziwiania panoramy Opola, turyści mogą wysłuchać opowieści o historii wieży, a także obejrzeć specjalne animacje prezentowane podczas zwiedzania.
Zamek górny w Opolu
Wstęp: 12 złotych normalny, 8 złotych ulgowy
Zamek Piastowski to nie jedyny zamek, który istniał w Opolu. W mieście znajdował się także zamek zwany górnym, wzniesiony pod koniec XIV wieku. Zbudowany został na znak bogactwa panującego tam wtedy Władysława Opolczyka. Niestety, jego następcy nie do końca wiedzieli co z drugim zamkiem zrobić. Doprowadziło to do jego powolnej degradacji, a po pożarze w XVII wieku, zdecydowano się go rozebrać. Ocalała jedynie czworoboczna wieża, która w tamtym czasie była wykorzystywana jako spichlerz.
Na terenach przylegających do wieży w kolejnych wiekach budowano kolejno: kościół, gimnazjum, galerię oraz drugie skrzydło szkoły. Dopiero niedawno zdano sobie sprawę z prawdziwego wieku wieży. Pod koniec lat dwutysięcznych prowadzono tam prace archeologiczne, a w 2018 roku wieża została udostępniona do zwiedzania.
Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem i trwa około 40 minut. W trakcie wycieczki można poznać losy wieży oraz przeznaczenie poszczególnych komnat. Znajdują się tam także repliki dawnego uzbrojenia, które można przymierzyć, aby przekonać się o ich prawdziwej wadze.
Muzeum Śląska Opolskiego
Wstęp: 15 złotych normalny, 10 złotych ulgowy
Muzeum Śląska Opolskiego zwiedza się samodzielnie, bez przewodnika. Zwiedzenie wszystkich sal powinno zająć około dwóch godzin. W muzeum znajduje się wystawa lokalnej ceramiki, galeria sztuki, zbiory archeologiczne, a także ekspozycje historyczne i etnograficzne. Dodatkowo, można tam obejrzeć kolekcję fotografii z XX wieku.
Warto pamiętać, że w czwartki muzeum można odwiedzić bezpłatnie.
Opolska Wenecja
Wstęp: Darmowy
Opolska Wenecja to urokliwe miejsce zlokalizowane wzdłuż Kanału Młynówka, który oddziela wyspę Pasiekę od stałego lądu. Stworzono tam trasę spacerową oraz ścieżki dla rowerzystów, uzupełnione licznymi tarasami widokowymi i ławkami. Bliskość wody i malownicze położenie przywodzą na myśl włoską Wenecję, od której pochodzi nazwa tej atrakcji.
Plac Daszyńskiego z Opolską Ceres
Wstęp: Darmowy
Fontanna na placu Daszyńskiego została wzniesiona na początku XX wieku. Na jej szczycie znajduje się rzeźba rzymskiej bogini urodzaju — Ceres. Poniżej wyrzeźbiono kilka innych postaci o symbolicznym znaczeniu. Neptun i Glaukos symbolizują opolską żeglugę oraz transport towarów Odrą. Herkules z kilofem reprezentuje rozwój przemysłu. Z kolei Ceres i Prozerpina, trzymające snopy zboża, nawiązują do rolnictwa jako kluczowej części gospodarki regionu.
Kościół pw. Świętej Trójcy
Wstęp: Darmowy
Powstanie kościoła pw. Świętej Trójcy jest ściśle powiązane z przybyciem Franciszkanów do Opola. Jeszcze w XIII wieku zbudowali oni swój klasztor, a także tę świątynię. Miejsce to doświadczyło wielu historycznych wydarzeń — nawoływano tu do mobilizacji przeciw Szwedom w XVII wieku. Za panowania Prusaków kościół został przemianowany na luterański, jednak już po wojnie odzyskał swój dawny charakter — zresztą do teraz przy kościele trwa franciszkański klasztor,
Kościół pw. Świętej Trójcy w Opolu jest jednym z miejsc pochówku Piastów Opolskich. Do dziś można zobaczyć ich szczątki, złożone w dwóch sarkofagach. Sarkofagi są niestety niepodpisane — podczas powodzi tysiąclecia w 1997 roku woda zalała kościół, co spowodowało wymieszanie kości. Sam kościół zachwyca swoim wnętrzem, zdobionym licznymi płaskorzeźbami oraz imponującym ołtarzem.
Co ciekawe, w 1309 roku wzniesiono tu kaplicę św. Anny, która jest najstarszą kaplicą pod tym wezwaniem na Śląsku.
Rynek
Wstęp: Darmowy
Rynek w Opolu to jedno z centralnych i najważniejszych miejsc miasta. Na środku placu wznosi się monumentalny ratusz w stylu neorenesansowym, którego architektura inspirowana była włoską Florencją. Co ciekawe, codziennie w południe z wieży ratuszowej rozbrzmiewa hejnał Opola. Melodia ta, skomponowana w 1952 roku, nawiązuje do lokalnej pieśni ludowej.
Na rynku znajduje się również pomnik Kazimierza I Opolskiego — założyciela pierwszego niezależnego księstwa opolskiego, który przypomina mieszkańcom oraz zwiedzającym o wyjątkowej i odrębnej historii regionu opolskiego.
Fragmenty murów
Wstęp: Darmowy
Częściowo odbudowane fragmenty murów miejskich można znaleźć niedaleko katedry pw. Podwyższenia Krzyża. Ich pochodzenie datuje się na XIII wiek, kiedy otaczały miasto na obszarze 16 hektarów. Mury miały grubość 2,3 metra i wysokość 6,6 metra, dzięki czemu skutecznie broniły miasto przed obcymi armiami. Konstrukcję wzmacniało 14 baszt oraz barbakan. W XIX wieku zdecydowano o ich rozbiórce, jako że blokowały poszerzanie się terenu miasta. W 2009 roku odnowiono najlepiej zachowany fragment murów, który dziś stanowi atrakcję turystyczną.
Kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha
Wstęp: Darmowy
Kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha to najstarszy kościół w mieście. Wedle legendy miał zostać założony w X wieku, w miejscu gdzie święty Wojciech modlił się żarliwie. Dzisiaj znany jest jako kościół na górce, z racji swojego umiejscowienia na okolicznym wzgórzu.
Katedra pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Wstęp: Zamknięty
W momencie pisania (kwiecień 2025) katedra pw. Podwyższenia Krzyża wciąż pozostaje zamknięta. Powodem są prace archeologiczne, które rozpoczęto po odkryciu nieznanych wcześniej obiektów podczas wymiany posadzki. Katedrę zamknięto, co uniemożliwia zobaczenie ważnych opolskich zabytków, takich jak grobowiec Piastów Opolskich. Warto ją jednak zobaczyć z zewnątrz. Zbudowana w stylu gotyckim, wyróżnia się swoimi neogotyckimi wieżami, które sięgają aż 73 metrów, czyniąc ją jednym z najbardziej charakterystycznych budynków Opola.
Muzeum polskiej piosenki
Wstęp: ulgowy 23 zł, normalny 30 zł
Opole jest także istotnym miejscem dla miłośników muzyki. Co roku odbywa się tam Krajowy Festiwal Polskiej Piosenki, który powstał w 1963 roku i stał się jednym z najważniejszych wydarzeń muzycznych w Polsce. To właśnie z tego powodu zdecydowano się umiejscowić w Opolu muzeum poświęcone polskiej muzyce.
Nowoczesne muzeum oferuje tysiące eksponatów związanych z historią polskiej sceny muzycznej. Zwiedzanie odbywa się przy użyciu audioprzewodnika, co zapewnia swobodę odkrywania wystawy we własnym tempie. To miejsce z pewnością zainteresuje również dzieci, ponieważ zawiera wiele interaktywnych atrakcji, takich jak elektryczna perkusja czy wirtualne lustra, w których można zobaczyć się w różnych historycznych strojach.
Kościół Franciszkański
Pomnik Władysława II na tle zamku górnego
Mury miejskie na tle Katedry pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Wenecja Opolska
Opolska Ceres
CIEKAWOSTKI
Pierwszy polski orzeł był złoty
Biały orzeł na czerwonym tle z koroną to godło Polski, a także jeden z najważniejszych symboli naszego kraju. Tradycyjnie ten wizerunek wiązany jest już z pierwszą dynastią Piastów. Kiedy jednak po raz pierwszy go użyto?
Dopatrywano się go na monetach bitych za czasów Bolesława Chrobrego. Jednak po analizie trudno jednoznacznie stwierdzić, czy nie przedstawia innego ptaka. W związku z tym za pierwsze udokumentowane wykorzystanie orła w Polsce uznaje się symbol Kazimierza I, księcia opolsko-raciborskiego. Symbol ten znajdował się na pieczęci koronnej księcia, a datuje się go na 1222 rok. Główną różnicą było to, że orzeł był złoty, a tło niebieskie. Dzisiejsze godło Opola wciąż nawiązuje do tamtej tradycji.
Opolski dinozaur
Okazuje się, że Opole ma swojego… dinozaura? Silesaurus Opoliensis to dinozaur nazwany na cześć Opola. Tego 2,5-metrowego gada można spotkać tylko w Polsce, w okolicach województw opolskiego, śląskiego i świętokrzyskiego. Odkryto go w Krasiejowie, w województwie opolskim. Szczątki Silesaurusa znajdują się w muzeum w Warszawie, natomiast w Krasiejowie stworzono rekonstrukcję dinozaura, która stanowi atrakcję turystyczną.
Duch i pierścionek
Opole, jako księstwo, rozwijało się w szybkim tempie, jednocząc tereny Górnego Śląska. Wszystko to jednak przepadło po bezpotomnej śmierci Jana II Dobrego. Dlaczego nigdy się nie ożenił? O tym mówi legenda.
Podobno książę zakochał się w pięknej księżnej Ofce i poprosił ją o rękę. Początkowo przyjęła jego oświadczyny, a ślub zaplanowano na Noc Świętojańską. Jednak tuż przed ceremonią Ofka nagle zerwała zaręczyny. Co więcej, w akcie symbolicznego odrzucenia miłości, zrzuciła pierścionek z wieży Piastowskiej. Jan wpadł w furię. Rozkazał uwięzić ją w zamkowych lochach, a sam nigdy więcej nie spojrzał na żadną inną kobietę. Jego ród zakończył się wraz z jego śmiercią.
Mówi się, że co roku, w Noc Świętojańską, wokół wieży krąży duch księżnej Ofki, który usilnie próbuje odnaleźć dawno zagubiony pierścionek.
Pozostawieni zarazie
Jednym tragicznych epizodów historii Opola była epidemia dżumy, która wybuchła 31 marca 1679 roku. Wszystko zaczęło się w miejscowej karczmie, gdzie zmarł podróżny zakażony tą chorobą. Zaraza rozprzestrzeniła się błyskawicznie, powodując liczne zgony i paraliżując życie miasta.
W obliczu zagrożenia sąsiednie miejscowości podjęły radykalne kroki, by uchronić się przed epidemią — częściowo rozebrano most na Odrze, całkowicie izolując Opole. Dopiero po wielu miesiącach zaraza wreszcie wygasła. Mieszkańcy, chcąc wyrazić wdzięczność za przetrwanie, postanowili wznieść w miejscu dawnej karczmy kościół. Za patrona uznano świętego Sebastiana, który w tradycji chrześcijańskiej uchodzi za opiekuna chroniącego przed chorobami zakaźnymi. Budowa została ukończona w 1711 roku, a kościół do dziś stanowi ważny element sakralny Opola.
Stolica polskiej piosenki
Współczesna historia Opola jest nierozerwalnie związana z muzyką. W 1963 roku powstał Krajowy Festiwal Polskiej Piosenki, który miał ożywić polską scenę muzyczną i umożliwić debiut nowym artystom. Jego utworzenie było odpowiedzią na konserwatyzm ówczesnego Polskiego Radia, które ograniczało dostęp młodych twórców do szerszej publiczności. Kluczową rolę w wyborze Opola jako gospodarza festiwalu odegrał Karol Musiał, przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej, którego zaangażowanie przesądziło o organizacji wydarzenia właśnie w tym mieście.
Dzięki festiwalowi Opole zyskało ogólnopolską rozpoznawalność i stało się symbolem polskiej muzyki rozrywkowej. Karol Musiał został uhonorowany tytułem Opolanina 800-lecia, a jego pomnik, wzniesiony w 2008 roku, można znaleźć w pobliżu centrum miasta. Na jego cześć Towarzystwo Przyjaciół Opola, organizacja wspierająca rozwój lokalnej kultury, bywa również nazywane „Musiołówką”.
Ojcze nasz... i do góry
Już sto lat temu tworzono pierwsze windy. Oczywiście, nie znano wtedy dzisiejszej technologii — popularne były windy typu paternoster. Jest to winda, która porusza się nieprzerwanie, jednak z niewielką prędkością. Dlatego ważne jest, żeby nie przegapić swojego piętra, bo winda się nie zatrzyma! Nazwa pochodzi od sznura modlitewnego, a z łaciny paternoster oznacza Ojcze nasz.
Dziś takich wind pozostało niewiele. W niektórych krajach zostały całkowicie zakazane, co argumentowano dużą wypadkowością i brakiem wsparcia dla osób niepełnosprawnych. W Polsce jednak nadal mamy pięć wind typu paternoster, z czego aż dwie znajdują się w Opolu. Jedną można znaleźć w budynku Komendy Wojewódzkiej Policji w Opolu, a drugą w gmachu Urzędu Wojewódzkiego — i nawet się nią przejechać!
Zaginiona eksplozja
Przenieśmy się na chwilę do XX-wiecznego Opola. Jest rok 1920, a miasto prosperuje. Prężnie działają zakłady przemysłowe, zaopatrując obywateli w najróżniejsze towary. Jeden z nich specjalizuje się w produkcji nawozów mineralnych. Podczas tego procesu powstaje jednak niepożądany produkt uboczny — amoniak. Nie wiedząc co zrobić z tą substancją, po prostu ją składowano. Jednak, z powodu nieodpowiedniego sposobu przechowywania jego fragmenty zbijały się w twarde, skaliste bryły.
W końcu postanowiono pozbyć się tych zalegających złogów poprzez sprzedaż. Aby to jednak zrobić, należało jakoś rozbić zbitą masę. Saperzy zalecali użycie niewielkich ilości czarnego prochu, jednak właściciele zakładu zdecydowali się zamienić go na trotyl.
Decyzja ta okazała się fatalna w skutkach. Trotyl, mający silne właściwości rozpryskowe, doprowadził do eksplozji o tak ogromnej sile, że cała fabryka przestała istnieć. Odłamki amoniaku podobno odnaleziono nawet 15 kilometrów dalej. O tragedii miał wypowiadać się sam laureat Nagrody Nobla, profesor Fritz Haber, wspominając o 600 ofiarach.
Co jednak ciekawe — nie istnieją żadne materialne dowody tego wybuchu. Nie udało się umiejscowić fabryki, a po domniemanym wybuchu nie znaleziono śladu. Czy więc eksplozja rzeczywiście miała miejsce, czy może to jedynie legenda? Do dziś pozostaje to zagadką.
Opolski książę, który sięgnął po koronę
W czasach gdy książę Władysław Opolczyk doszedł do władzy, Opole było zaledwie drobnym księstwem, podległym Czechom. Swoją politykę związał jednak z królem Węgier — Ludwikiem Andegawenem. Po śmierci Kazimierza Wielkiego, Andegawenowie zapanowali w Polsce, łącząc oba państwa. Władysław Opolski został mianowany palatynem, jedną z najważniejszych postaci w państwie. Dzięki temu jego majątek szybko rósł. Od króla Węgier otrzymał części dzisiejszych województw małopolskiego, śląskiego i łódzkiego. Został także namiestnikiem polskiej Rusi — między innymi, przyczynił się do rozwoju Lwowa.
W 1378 awansowano go na wielkorządcy Zjednoczonego Królestwa Polskiego. To tak blisko korony polskiej jak tylko mógł Władysław się znaleźć. Jednak, nie utrzymał swojej posady za długo. Szlachta była niezadowolona z tej decyzji — obarczali Władysława winą za przejęcie Rusi przez Węgrów. Został więc degradowany, jednak jako odszkodowanie Władysław otrzymał kolejną serię ziem — tym razem na północy Polski. Do tego rozszerzył swoje wpływy na Śląsku przejmując okoliczne księstwa. Ciekawym etapem był 1382, kiedy Opolczyk skonfliktował się z kościołem. Aby zadośćuczynić, zbudował klasztor paulinów w Częstochowie. Ten klasztor znany jest dzisiaj jako Jasna Góra.
Gdy zmarł Ludwik Andegaweński, Władysław wysunął swoją kandydaturę do tronu, aby objąć władzę jako pełnoprawny król Polski. Jednak jego propozycję szybko odrzucono, a na króla Polski wybrano Władysława II Jagiełłę. W 1387 Opolczyk wydał uniwersał nawołujący do walki z nowo wybranym królem. Rok później dokonał zamachu stanu na Wawelu, jednak nie odniósł sukcesu i trafił tymczasowo do niewoli.
Zaledwie kilka lat później, Władysław Opolczyk zaczął współpracować z Krzyżakami, przekazując im swoje tereny na północy Polski. W 1393 doszło do kolejnej wojny z Jagiełłą i książę Opola utracił kolejne lenna w Polsce. Ostateczne rozstrzygnięcie przyszło w 1396, kiedy wojska Polskie wkroczyły do księstwa Opolskiego, zajmując kilka miast. Zawarto pokój wedle którego władzę w księstwie przejmą bratankowie Opolczyka i będą pilnować go, aby nigdy nie wszedł już w konflikt z Polską. Władysław zmarł kilka lat później.
Pomnik Karola Musiała
Kościół świętego Sebastiana na miejscu dawnej karczmy
Pierwszy polski orzeł
Wieża Piastowska górująca nad miastem
HISTORIA
Legenda o Opolu
Dawno, dawno temu, w czasach, gdy tereny Górnego Śląska pokrywały nieprzebyte lasy, żył pewien władca. Było to tak dawno, że jego imię zatarło się już w pamięci. Mówi się, że pewnego dnia wybrał się na polowanie ze swoją drużyną. Niestety, podczas wyprawy oddalił się od towarzyszy i wkrótce został zupełnie sam. Przez wiele godzin błąkał się po nadodrzańskich lasach, aż w końcu, ku swojej ogromnej radości, trafił na wioskę zamieszkaną przez wieśniaków. W uniesieniu zawołał: O! Pole! W dowód wdzięczności za ocalenie postanowił wybudować tam gród, który nazwał Opolem.
To kto nazwał Opole?
Jednak to tylko legenda, a prawdziwe pochodzenie nazwy może mieć kilka źródeł. Jedno z wyjaśnień sugeruje, że nazwa pochodzi od dawnej jednostki administracyjnej Słowian. Opolem określano osiedla, pola i pastwiska zarządzane przez lokalnego wodza. Inna teoria opiera się na kronice kolegiackiej, która głosi, że gród nazwano na cześć lokalnego rycerza — Apolloniusza. Z czasem nazwa miała przekształcić się w Opolonie, a następnie w Opolie. Czy którakolwiek z tych teorii jest prawdziwa? To pozostanie zapewne tajemnicą już na zawsze.
Opole powstało około IX wieku jako osada plemienia Opolan. Już wtedy region ten był przedmiotem rywalizacji między Polską a Czechami. Według przekazów, tereny Opolan zostały na krótko zajęte przez Czechów, zanim w 985 roku Mieszko I przyłączył je do swojego państwa. To właśnie on wybudował pierwszy gród na wyspie Pasieka. Kilkadziesiąt lat później Opole znów zostało zajęte przez Czechów, lecz po 11 latach Kazimierz Odnowiciel odzyskał te ziemie i wzmocnił gród wałem obronnym. Dzięki strategicznemu położeniu przy Odrze, Opole stało się kluczowym punktem w regionie. Ufortyfikowanie grodu umożliwiło swobodny rozwój, który trwał przez kolejne stulecia.
Orzeł, książęta i najazdy
Opole pozostawało bezpośrednio pod kontrolą Polski aż do rozbicia dzielnicowego, które zapoczątkował Bolesław Krzywousty w 1138 roku, dzieląc kraj między swoich synów. Decyzja ta doprowadziła do coraz większego rozdrobnienia państwa, a lokalni książęta zyskiwali coraz większą niezależność. Już w 1172 roku Śląsk został podzielony na cztery części, z których jedną było właśnie księstwo opolskie. Jednak już w 1201 roku zostało zajęte przez Mieszka Plątonogiego, księcia Raciborza, tworząc pierwsze średniowieczne księstwo raciborsko-opolskie, największe państwo Górnego Śląska w historii.
W 1217 roku Opole otrzymało prawa magdeburskie, które umożliwiły organizację zjazdów i rozwój handlu — było to równoznaczne z prawami miejskimi. Kilka lat później rozpoczęto budowę zamku piastowskiego. Już w tym okresie książęta opolsko-raciborscy zaczęli używać złotego orła w herbie, stając się pierwszymi Piastami, wykorzystującymi ten symbol.
Założono także klasztor franciszkanów, gdzie do dziś spoczywają przedstawiciele Piastów opolskich. Nawet pierwszy najazd mongolski na Polskę w 1241 roku nie zatrzymał rozwoju miasta. W bitwie pod Opolem siły mongolskie odniosły zwycięstwo i spaliły opolskie przedgrodzie, jednak główne miasto przetrwało. Po zakończeniu inwazji zamek opolski został rozbudowany, zwiększając obronność miasta.
Opole przeciw Polsce
W 1290 roku synowie księcia ponownie podzielili państwo, wydzielając osobne księstwo opolskie. Nowo powstałe państwo złożyło hołd lenny Janowi Luksemburskiemu, królowi Czech. Ponowny hołd w 1327 roku ostatecznie przyłączył miasto do czeskiej strefy wpływów.
W tym okresie w Opolu założono klasztor dominikanów, który miał duże znaczenie religijne i kulturalne dla regionu. W połowie XIV wieku do zamku dobudowano wieżę piastowską, a także zbudowano drewniany ratusz, który stał się ważnym elementem miejskiej infrastruktury.
Opolscy książęta nie zrezygnowali jednak z prowadzenia swojej polityki w Polsce. Pod koniec XIV wieku i w XV wieku relacje między Opolem a Polską uległy znacznemu pogorszeniu. Ówczesny książę, Władysław Opolczyk, stał się zagorzałym przeciwnikiem Władysława II Jagiełły, którego próbował obalić, aby samemu przejąć władzę w Polsce. Był również sojusznikiem Zakonu Krzyżackiego w działaniach wymierzonych przeciwko Polsce.
Podobnie jeden z jego następców — Bolko IV, współpracując z królestwem Czech i Zakonem Krzyżackim, podpisał akt rozbioru Polski, próbując tym samym powiększyć swoją strefę wpływów. Z kolei Mikołaj I Opolski wspierał Węgrów w ich wyprawie przeciwko Jagiellonom, co dodatkowo pogłębiło napięcia między państwami.
Kazimierz Opolczyk, założyciel księstwa
Płyty nagrobne Piastów opolskich
Krótki wzlot przed upadkiem
Kluczowym momentem był rok 1476, kiedy do władzy doszedł Jan II Dobry. Za jego panowania księstwo opolskie szybko się rozrastało, zajmując nowe terytoria i wchłaniając sąsiednie księstwa. Przyłączył nawet Racibórz, odtwarzając dawne księstwo opolsko-raciborskie. Mimo tych niemałych sukcesów, w przeciągu zaledwie kilkudziesięciu lat, cały region stracił na znaczeniu, a rozpoczął się powolny regres.
Największym problemem Jana II Dobrego był brak następcy. Jego jedyny brat został zamordowany, a sam Jan, mimo dożycia sędziwego wieku, nie doczekał się potomka. Istniały nawet plotki, że był impotentem. Po jego śmierci wiele rodów starało się przejąć jego majątek.
Głównym kandydatem byli austriaccy Habsburgowie, którzy panowali również w sąsiednich Czechach, które były państwem senioralnym dla Opola. Po długich negocjacjach władzę w Opolu przejęli jednak Hohenzollernowie, na zasadzie wypożyczenia księstwa od Habsburgom — musieli też za nie zapłacić dużą sumę. Przed przekazaniem Opola, Austriakom udało się wywieźć z księstwa wszelkie kosztowności.
Upadek bogatego Opola
Jan II Dobry przekazując księstwo władcom niemieckim liczył, że zapewnią oni dobrobyt jego mieszkańcom i będą kontynuować rozwój Opola. Jednak, po grabieży dóbr i przechodzenia państwa z rąk do rąk efekt był odwrotny. Gwoździem do trumny był pożar miasta w 1615. Pochłonął dużą część Opola, niszcząc także górny zamek, którego już nigdy nie odbudowano. Zaledwie 17 lat później, w wyniku wojny trzydziestoletniej, miasto zajęli Szwedzi i Sasi. Okupacja trwała dwa lata, a następnie miasto musiało wykupić swoją wolność za sporą sumę.
Habsburgowie znów zastawili Opole, tym razem królowi Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Janowi Kazimierzowi II Wazie. Wedle układu, jeśli w ciągu 50 lat nie zwróciliby sumy, księstwo przeszłoby pod stałe panowanie polskie. Co ciekawe, w 1655 roku, Opole służyło królowi jako miejsce ucieczki w trakcie potopu szwedzkiego. Po 20 latach Habsburgowie odkupili księstwo i przestali nim handlować. To rozpoczęło okres relatywnego spokoju, dzięki czemu miasto powoli wracało na swoją przedwojenną pozycję.
Miasto Drukarni, Latarników i Kolei
Opole pozostawało pod władzą austriacką aż do czasów wojen śląskich. Był to okres XVIII wieku, kiedy rosnące w siłę państwo pruskie stoczyło serię wojen z Austrią, próbując przejąć kontrolę nad Śląskiem. Pruska armia okazała się być zaskakująco skuteczna i w 1741 roku Opole zostało przez nią przejęte.
W tamtym okresie miasto było trzecim co do wielkości ośrodkiem Górnego Śląska, po Prudniku i Raciborzu. Miasto dalej się rozwijało — w 1800 roku założono w Opolu polską drukarnię. Szybko rozwijały się kultura, przemysł i technologia. W 1824 roku powstała pierwsza publiczna biblioteka. Zaledwie kilka lat później Opole zyskało pierwsze miejskie latarnie oraz lokalną gazetę. Kluczowym wydarzeniem dla miasta było jednak uruchomienie kolei w 1843 roku, która połączyła Opole z Wrocławiem. Była to pierwsza na aktualnych ziemiach polskich kolej.
W latach 60. XIX wieku powstała gazowa elektrownia, a liczba miejskich latarni wzrosła z 17 do 140. Mimo dominacji ludności niemieckiej, pojawiały się też polskie inicjatywy, jak na przykład Gazeta Opolska — pierwsza polska gazeta w mieście, założona w 1890 roku. Co warto dodać, jeszcze końcem XIX wieku język polski znało nawet 25% mieszkańców.
Opole między orłem polskim i niemieckim
Porażka Niemiec w I Wojnie Światowej wprowadziło wiele zmian, a odrodzenie Polski postawiło pod znakiem zapytania przynależność Śląska. W latach 1920–1922 w Opolu działał konsulat II Rzeczypospolitej. W 1920 roku miała miejsce duża manifestacja przeciwko dyskryminacji ludności polskiej w Niemczech, która została spacyfikowana. W tym samym czasie w mieście pojawił się Wojciech Korfanty, co doprowadziło do nasilenia antypolskich działań. Zerwano godło z polskiego konsulatu, a drukarnię Gazety Polskiej zaatakowano.
Wkrótce odbył się plebiscyt dotyczący przyłączenia Opola do Polski. Za Polską opowiedziało się jednak tylko około 10% głosujących. Wydarzenie to stało się jednym z impulsów do wybuchu III powstania śląskiego, które jednak nie objęło samego Opola.
Miasto kultury powstaje z popiołów
W 1928 roku zburzono zamek Piastowski. Rok później, po występie Teatru Polskiego, artystów pobito. W 1938 roku było jeszcze gorzej — zniszczono żydowskie świątynie i zmuszono do emigracji wiele rodzin żydowskich. W 1939 roku aresztowano członków Związku Polaków w Niemczech i wywieziono ich do obozów koncentracyjnych. W samym Opolu utworzono obóz pracy.
Miasto zostało ogłoszone twierdzą, a plan zakładał powstrzymanie Armii Czerwonej na linii Odry. Wkrótce na Opole spadły amerykańskie bomby. Gdy Rosjanie wkroczyli do wschodniej części miasta, doszło do masowych gwałtów, mordów i wywózek do łagrów. W wyniku tych wydarzeń populacja miasta zmniejszyła się do zaledwie kilkuset osób.
Gdy Opole stało się częścią Polskiej Republiki Ludowej, wcale nie zamknięto od razu obozu pracy — zmieniono go na obóz dla Ślązaków i Niemców. Miasto szybko odbudowywano i zapełniano deportowanymi Polakami zza wschodniej granicy. Powstało też wiele instytucji kulturalnych, takich jak muzea, czy teatry, a w 1963 zorganizowano pierwszy Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej.
Po upadku komunizmu, władza chciała zmienić podziały administracyjne, co uwzględniało możliwość usunięcia województwa opolskiego. Mieszkańcy, którzy przecież czuli swoją odrębność historyczno-kulturową zażarcie walczyli o utrzymanie swojej małej ojczyzny. Koniec końców udało im się utrzymać województwo opolskie, na herb którego wybrano symbol wykorzystywany przez Jana II Dobrego, ostatniego Piasta opolskiego. Fakt, że Opole utrzymało tą ważną pozycję administracyjną przyczyniło się do rozwoju miasta, jako regionalnej stolicy, którą pozostaje aż po dziś dzień.
Oko na Świat © Artur Gołębiowski